ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΗ

Η Ενδομητρίωση είναι μια χρόνια νόσος στην οποία ο ιστός που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια της μήτρας (ενδομήτριο), αναπτύσσεται σε άλλα σημεία-όργανα όπως στις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, το περιτόναιο, τους ιερομητρικούς συνδέσμους, την ουροδόχο κύστη, το έντερο, τους ουρητήρες αλλά και σε τοποθεσίες εκτός της πυέλου όπως το διάφραγμα και πολύ σπάνια τους πνεύμονες. Ο έκτοπος αυτός ιστός προκαλεί στα σημεία που αναπτύσσεται φλεγμονώδη αντίδραση, με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων ανάλογα με το σημείο που αναπτύσσονται, αλλά και την πρόκληση συμφύσεων με τα γειτονικά όργανα.

Εδώ αξίζει να τονισθεί ότι η Ενδομητρίωση, εμφανίζεται σε μια στις δέκα γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Είναι η δεύτερη πιο συχνή γυναικολογική πάθηση και παραδόξως έρευνες έχουν δείξει ότι ο μέσος χρόνος από την εμφάνιση των συμπτωμάτων μέχρι την τελική διάγνωση είναι 7 χρόνια, γεγονός που υποδηλώνει αφενός την ιδιαιτερότητα της ασθένειας και αφετέρου την εξειδίκευση που απαιτείται από τον Γυναικολόγο ώστε να αναγνωρίσει έγκαιρα τα συμπτώματα και να καθοδηγήσει σωστά τη γυναίκα.

Τα κυριότερα συμπτώματα που συνδέονται με την Ενδομητρίωση είναι:

• Tο έντονο πυελικό άλγος το οποίο εμφανίζεται με την έναρξη της περιόδου (δυσμηνόρροια)
• Πόνος κατά την σεξουαλική επαφή (δυσπαρεύνεια)
• Πόνος κατά την ούρηση ή η αιματουρία ειδικά αν επιτείνεται κατά την περίοδο
• Πόνος στην αφόδευση με ή χωρίς παρουσία αίματος στα κόπρανα
• Προβλήματα γονιμότητας
• Χρόνιο πυελικό άλγος 

Η ακριβής αιτία της ενδομητρίωσης δεν είναι ακόμα γνωστή, υπάρχουν κάποιες θεωρίες για τον παθοφυσιολογικό μηχανισμό εμφάνισής της, όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί καμία από αυτές και αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία του αίτιου που προκαλεί την Ενδομητρίωση.

Ποίες μορφές ενδομητρίωσης υπάρχουν;

Η κατηγοριοποίηση της Ενδομητρίωσης γίνεται ανάλογα με τη θέση και το βαθμό διείσδυσης στα υποκέιμενα όργανα.

• Επιφανειακή Ενδομητρίωση: Αποτελεί μορφή Ενδομητρίωσης κατά την οποία οι έκτοπες εστίες είναι επιφανειακές και δεν διηθούν τους υποκείμενους ιστούς. Αφορά κυρίως εστίες του περιτοναίου.
• Εν τω βάθει Ενδομητρίωση: Στην περίπτωση αυτή οι εστίες Ενδομητρίωσης είναι μεγαλύτερες σε μέγεθος και διηθούν τα όργανα που προσβάλλουν (ορθοσιγμοειδές, ουρητήρες, ιερομητρικοί σύνδεσμοι, ορθοκολπικό διάφραγμα κ.α.)
• Εξωγεννητική Ενδομητρίωση (endometriosis extragenitalis): Πρόκειται για εστίες που προσβάλλουν όργανα εκτός πυέλου όπως το διάφραγμα, το ήπαρ κλπ.
• Αδενομύωση: Είναι στην ουσία η Ενδομητρίωση του τοιχώματος της μήτρας, δηλαδή του μυομητρίου.

Επιπλέον, η Ενδομητρίωση μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής. Στην πρωτοπαθή Ενδομητρίωση, η αιτία της είναι άγνωστη και εμφανίζεται ως ανεξάρτητη πάθηση, ενώ η δευτεροπαθής Ενδομητρίωση, είναι αποτέλεσμα  επεμβάσεων στη μήτρα όπως για παράδειγμα μετά από καισαρική τομή ή ινομυοματεκτομή με διάνοιξη της κοιλότητας της μήτρας και διασπορά των κυττάρων του Ενδομητρίου εντός της πυέλου ή ακόμα και στο κοιλιακό τοίχωμα.

Όσον αφορά στη σταδιοποίηση της νόσου, αυτή γίνεται χειρουργικά και μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιούνταν η κατάταξη της Αμερικανικής Εταιρείας ASRM (American Society Reproductive Medicine) και είχαμε τα στάδια Ι-ΙΙ-ΙΙΙ-ΙV , ανάλογα με την έκταση της νόσου, το βαθμό διήθησης των οργάνων και την έκταση των συμφύσεων. Τα τελευταία χρόνια όμως, τα εξειδικευμένα ευρωπαικά κέντρα Ενδομητρίωσης χρησιμοποιούν την νέα Σταδιοποίηση γνωστή ως #ENZIAN και η οποία δηλώνει συγκεκριμένα σε ποιο όργανο ανευρέθηκε η Ενδομητρίωση αλλά και το βαθμό διήθησης.

Διάγνωση Ενδομητρίωσης

Η διάγνωση της Ενδομητρίωσης  γίνεται με τη διαγνωστική λαπαροσκόπηση. Ωστόσο μέχρι να φτάσουμε στη διενέργεια της λαπαροσκόπησης απαιτούνται κάποια πολύ βασικά βήματα τα οποία θα μας θέσουν την υπόνοια ύπαρξης Ενδομητρίωσης και έτσι να αποφασίσουμε τη διενέργεια της διαγνωστικής λαπαροσκόπησης.

Σε αυτό το πλαίσιο, απαιτείται η λήψη ενός πολύ λεπομερούς ιστορικού, στο οποίο ο γυναικολόγος οφείλει να εκμαιεύσει από τη γυναίκα, με πολλές και στοχευμένες ερωτήσεις, αν υπάρχουν συμπτώματα ενδεικτικά Ενδομητρίωσης.

Στη συνέχεια, η κλινική γυναικολογική εξέταση μπορεί να μας δώσει πολλές πληροφορίες. Η επισκόπηση του κόλπου με τη βοήθεια του κολποδιαστολέα, μπορεί να εμφανίσει τυχόν διήθηση του κόλπου ή ακόμα και του ορθοκολπικού διαφράγματος. Κατόπιν ακολουθεί η αμφίχειρη ψηλάφηση από τον κόλπο, κατά την οποία ο γυναικολόγος προσπαθεί να ψηλαφίσει τους ιερομητρικούς συνδέσμους και το ορθοκολπικό διάφραγμα για την εντόπιση σκληριών, οι οποίες θέτουν την υποψία Ενδομητρίωσης.

Καθοριστικό ρόλο στη διάγνωση της Ενδομητρίωσης παίζει το διακολπικό υπερηχογράφημα. Για να μπορούμε να πούμε ότι ελέγχθηκαν όλες οι δομές της πυέλου χρειαζόμαστε τουλάχιστον 20 λεπτά για τη διενέργεια του. Κατά τη διάρκεια του υπερήχου ελέγχεται η μήτρα σε μέγεθος αλλά και σύσταση καθώς και το Ενδομήτριο. Για τη διερεύνυση Αδενομύωσης πρέπει να διερευνυθεί υπερηχογραφικά το μυομήτριο για την ύπαρξη στοιχείων ενδεικτικών Αδενομύωσης. Στη συνέχεια ελέγχονται τα εξαρτήματα αμφοτερόπλευρα, καθώς μία κύστη Ενδομητρίωσης στην ωοθήκη είναι σύχνά το πρώτο σημάδι που μας οδηγεί στην διάγνωση.

Επιπλέον ελέγχονται και οι σάλπιγγες καθώς σε περιπτώσεις έντονης φλεγμονής λόγω εκτεταμένης Ενδομητρίωσης είναι διατεταμένες. Από εδώ και πέρα η υπερηχογραφική εξέταση απαιτεί την εξειδίκευση του γυναικολόγου καθώς πρέπει να εξετασθούν δομές που δεν ανήκουν στην υπερηχογραφική εξέταση ρουτίνας, και περιλαμβάνει την παρουσίαση των ιερομητρικών συνδέσμων και την ενεύρεση αλλοιώσεων ενδεικτικών Ενδομητρίωσης, τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης και αξιολόγηση του τοιχώματος της καθώς και τον έλεγχο της διαμέτρου των ουτητήρων για τυχόν σημεία απόφραξης από Ενδομητρίωση.

Τέλος, ελέγχεται το τελικό τμήμα του εντέρου, η πιο συχνή θέση διήθησης του εντέρου από Ενδομητρίωση.

Στο τέλος λοιπόν της εξέτασης και σε συνδυασμό με το ιστορικό της ασθενούς έχουμε την ένδειξη ή όχι για τη διενέργεια της λαπαροσκόπησης. Έχοντας συλλέξει όλα τα παραπάνω στοιχεία μπορούμε να αποφασίσουμε σωστά για το αν η ασθενής χρήζει μιας απλής διαγνωστικής λαπαροσκόπησης ή χρήζει μίας πιο πολύπλοκης επέμβασης, στοιχείο πολύ βασικό για την κατάλληλη προετοιμασία της ασθενούς για την χειρουργική επέμβαση.

Θεραπεία ενδομητρίωσης

Η θεραπεία της Ενδομητρίωσης είναι κυρίως χειρουργική, φαρμακευτική και πολλές φορές απαιτείται ο συνδυασμός και των δυο. Η θεραπευτική προσέγγιση που θα ακολουθηθεί είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η ηλικία της ασθενούς κατά τη διάγνωση, η ένταση των συμπτωμάτων, η επιθυμία εγκυμοσύνης καθώς και αν πρόκειται για πρωτοπαθή νόσο ή για υποτροπή.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων προτιμάται η χειρουργική αφαίρεση όλων των εστιών Ενδομητρίωσης, με σκοπό να μειωθούν τα επίπεδα φλεγμονής και να βελτιωθούν ή και να εξαλειφθούν τα συμπτώματα της νόσου. Για να επιτευχθεί αυτό, κρίνεται απαραίτητο να διενεργηθεί η επέμβαση από εξειδικευμένο στην Ενδομητρίωση Γυναικολόγο, ο οποίος κατέχει άριστα την λαπαροσκοπική ή ρομποτική προσέγγιση ώστε να αποφευχθεί ένα ανοιχτό χειρουργείο το οποίο έχει σαφείς μετεγχειρητικές επιπτώσεις.

Σύμφωνα με τις Ευρωπαικές κατευθυντήριες οδηγίες συστήνεται μετεγχειρητικά η φαρμακευτική επίτευξη αμηνόρροιας (μη εμφάνιση περιόδου) για τουλάχιστον 6 με 12 μήνες, ώστε να μειωθεί το ποσοστό της υποτροπής περίπου στο 6%. Η αμηνόρροια ή όπως αλλιώς αναφέρεται η τεχνητή εμμηνόπαυση μπορεί να επιτευχθεί με τους παρακάτω τρόπους:

• Αντισυλληπτικά δισκία τα οποία πρέπει να λαμβάνονται χωρίς διακοπή, ώστε να επιτυγχάνεται η αμηνόρροια και ταυτόχρονα ή ανακούφιση από τα συμπτώματα
• Ορμονική θεραπεία με διενογέστη ή κάποια άλλη μορφή προγεστερόνης
• Χορήγηση GnRΗ-αγωνιστών: Eνέσιμα σκευάσματα που προκαλούν αναστρέψιμη εμμηνόπαυση και ενδείκνυνται για θεραπεία 6 μηνών. Αν η θεραπεία πρέπει να συνεχιστεί τότε προτείνεται η ταυτόχρονη χορήγηση χαμηλών δόσεων οιστρογόνων και προγεστερόνης (add-back therapy) ώστε να αντισταθμιστεί η απώλεια οστικής μάζας που έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια.

Επικουρικά για την μείωση των συμπτωμάτων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παυσίπονα και ιδίως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα καθώς και συμπληρωματικές θεραπείες, όπως ομοιοπαθητικά φάρμακα ή βελονισμός, θεραπεία με βότανα, που έχουν ως στόχο την ανακούφιση του πόνου και της φλεγμονής που σχετίζονται με την ενδομητρίωση.

Ο Ιατρός Ιωάννης Βλαχοδημήτρης κατέχει την Πιστοποίηση στην Ενδομητρίωση από την Γερμανική Εταιρεία Ενδομητρίωσης, είναι επίτιμο μέλος της Ευρωπαικής Λίγκας Ενδομητρίωσης – European Endometriosis League και έχοντας πολυετή εμπειρία ως Επιμελητής σε μεγάλα Κέντρα Ενδομητρίωσης Γυναικολογικών Κλινικών στην Γερμανία είναι ο πλέον κατάλληλος για να σας συμβουλέψει σε θέματα Ενδομητρίωσης.

Για οποιαδήποτε ερώτηση έχετε, παραμένουμε στη διάθεσή σας!